زنجیر دوچرخه – پیوندی مهم در سیستم پیشران دوچرخه

دوچرخه‌سواران حرفه‌ای و خریداران بالقوه دوچرخه معمولاً روی فریم، دوشاخ یا چرخ‌ها تمرکز دارند، در حالی که یک قطعه دیگر اغلب نادیده گرفته می‌شود: زنجیر دوچرخه. زنجیرهای دوچرخه بیش از 130 سال است که به‌عنوان مکانیزمی قابل‌اعتماد برای انتقال نیرو از پدال‌ها به چرخ عقب عمل می‌کنند. حتی امروزه، زنجیرهای دوچرخه تنها در موارد نادری جایگزین می‌شوند و همچنان جزء ضروری سیستم دنده در جدیدترین دوچرخه‌های جاده‌ای و کوهستانی محسوب می‌شوند.

توسعه زنجیر دوچرخه

قرن نوزدهم دوران پیشرفت واقعی در توسعه دوچرخه بود. همراه با انقلاب صنعتی، دوچرخه‌ها به‌طور فزاینده‌ای به وسیله‌ای مقرون‌به‌صرفه برای حمل‌ونقل شخصی تبدیل شدند.
در ابتدا، دوچرخه‌های قدیمی معروف به پنی فارتینگ (Penny Farthings) از زنجیر برای انتقال نیرو استفاده نمی‌کردند. در عوض، نیروی پدال‌ها مستقیماً به چرخ جلویی که کنترل آن را بر عهده داشتند، منتقل می‌شد. این مسئله، همراه با ارتفاع زیاد و نبود ترمز، خطر تصادف را افزایش می‌داد و دوچرخه‌سواری را به فعالیتی پرمخاطره تبدیل می‌کرد.
اما با توسعه دوچرخه ایمن، همه‌چیز تغییر کرد. این دوچرخه برای اولین بار دارای دو چرخ هم‌اندازه، دوشاخ جلویی با زاویه متمایل به عقب و زینی که پشت محور میل‌لنگ قرار داشت، بود. این تغییرات نیازمند روشی جدید برای انتقال نیرو بودند و همین امر، زنجیر دوچرخه را به‌عنوان یک بخش ضروری معرفی کرد. نیروی تولید شده توسط دوچرخه‌سوار از طریق یک سینی زنجیر، چرخ‌دنده و زنجیر مخصوص که برای استفاده در دوچرخه توسعه یافته بود، منتقل می‌شد – مشابه آنچه که امروزه استفاده می‌شود. دوچرخه‌ای که در دهه 1870 ساخته شد، در واقع نمونه اولیه دوچرخه‌های امروزی محسوب می‌شود.

در ابتدا، نیروی تولیدشده توسط دوچرخه‌سوار به‌دلیل اصطکاک زیاد، به‌طور مؤثر منتقل نمی‌شد. مهندسان خلاق، از جمله هانس رنولد (Hans Renold) سوئیسی، این مشکل را بررسی کردند و دریافتند که زنجیر دوچرخه یکی از نقاط کلیدی برای بهبود عملکرد است. در سال 1880، رنولد درخواست ثبت اختراع برای زنجیر غلتکی توسعه‌یافته خود را ارائه داد و در نتیجه، او را می‌توان مخترع زنجیر دوچرخه مدرن دانست. نوآوری‌های بیشتری در قرن بیستم، از جمله زنجیرهای مخصوص سیستم دنده عقب ایجاد شد که اصول اولیه آن همچنان به‌عنوان استاندارد امروزی باقی مانده است.

با در نظر گرفتن این پیشرفت‌ها، قصد داریم جزئیات بیشتری درباره زنجیرهای مدرن دوچرخه ارائه دهیم.

زنجیرهای مدرن دوچرخه چه ویژگی‌هایی دارند؟

هر زنجیر از چندین پیوند فلزی تشکیل شده است. این موضوع درباره زنجیرهای دوچرخه نیز صدق می‌کند، به‌طوری‌که حتی در مدل‌های اولیه، زنجیرها شامل بیش از 100 پیوند بودند. اگر به جزئیات بیشتری بپردازیم، تفاوت‌های بزرگی میان زنجیرهای قدیمی و مدل‌های امروزی وجود دارد. زنجیرهای مدرن باید پایدار باشند و با حداقل اصطکاک، نیرو را انتقال دهند.

زنجیر دوچرخه از جفت پیوندهایی تشکیل شده که روی یک سطح قرار گرفته‌اند. این پیوندها شامل موارد زیر هستند. اجزای زنجیر دوچرخه:

• پلیت‌های بیرونی متحرک
• پلیت‌های داخلی همراه با بوشینگ‌ها
• پرچ‌ها برای نگه داشتن قطعات در جای خود
• غلتک‌های متحرکی که روی پرچ‌ها قرار دارند

به همین دلیل است که این نوع زنجیرها زنجیر غلتکی نامیده می‌شوند. از نظر جنس، تمامی 114 یا 116 پیوند زنجیرهای دوچرخه مدرن کاملاً از فولاد ساخته می‌شوند.

ما توصیه می‌کنیم که حداقل از زنجیری استفاده کنید که پلیت‌های بیرونی آن با نیکل و کروم روکش شده باشند تا از زنگ‌زدگی جلوگیری شود. البته، زنجیری که به‌طور کامل با نیکل و کروم پوشش داده شده باشد، گزینه بهتری خواهد بود.

صرف‌نظر از میزان پوشش‌دهی زنجیر، روان‌کاری مناسب برای محافظت طولانی‌مدت در برابر خوردگی ضروری است. بنابراین، همیشه مقدار کافی روغن، روان‌کننده خشک یا موم را به زنجیر دوچرخه خود بزنید.

قفل زنجیر و لینک‌های سریع

مدت‌هاست که برای متصل کردن دو انتهای زنجیر از ابزار مخصوص زنجیر و پرچ‌های اتصال استفاده می‌شود. این روش مقرون‌به‌صرفه است، اما ممکن است مستعد شکستگی باشد. اگر قصد خرید قفل زنجیر (لینک زنجیر) دارید، ابتدا باید بدانید که دوچرخه شما خودرو 9، 10، 11 یا 12 سرعته دارد. طول پین زنجیر هم بستگی به این تعداد دارد.

برخلاف قفل زنجیرهایی که فقط یک‌بار قابل استفاده هستند، لینک‌های سریع چندین بار قابل استفاده‌اند. لینک‌های سریع بسته به سازنده نام‌های مختلفی دارند:

• Quick Link (شیمانو)
• PowerLink (SRAM)
• MissingLink (KMC)
• Link (Wippermann)

همچنین، لینک‌های مناسب را می‌توان برای اصلاح زنجیری که بیش از حد کوتاه شده است، بدون مشکل مجدداً استفاده کرد.

چگونه نوع زنجیر دوچرخه خود را تشخیص دهیم؟

در فروشگاه دوچرخه کاظمی، طیف گسترده‌ای از زنجیرهای دوچرخه موجود است. انتخاب زنجیر مناسب ممکن است چالش‌برانگیز باشد. شاید از خود بپرسید:

• برای دوچرخه کوهستانی (MTB) چه زنجیری نیاز دارم؟
• زنجیر 9 سرعته چه تفاوتی دارد؟

نگران نباشید! ما به شما کمک می‌کنیم تا زنجیر مناسب را انتخاب کنید.

ابعاد و مشخصات زنجیرها

خبر خوب این است که گام تمامی زنجیرهای دوچرخه یکسان است، یعنی فاصله بین دو پین نیم اینچ است. تفاوت اصلی در عرض داخلی بین پلیت‌های داخلی و عرض خارجی پرچ‌ها (که به طول پین نیز معروف است) می‌باشد.

برخی زنجیرهای تک‌سرعته که برای دوچرخه‌های BMX و پیست استفاده می‌شوند، از داخل 1/8 اینچ پهنا دارند و مواد ضخیم‌تری در آن‌ها به کار رفته است. اگر دوچرخه شما دارای دنده توپی یا تک‌سرعته مناسب است، این زنجیر باعث افزایش دوام آن خواهد شد.

در مقابل، زنجیرهای 3/32 اینچ برای دنده‌های توپی، دوچرخه‌های برقی و BMX نیز موجود هستند. پیش از خرید زنجیر برای سیستم دنده توپی یا دوچرخه تک‌سرعته، حتماً ضخامت چرخ‌دنده و سینی زنجیر خود را بررسی کنید.

یک زنجیر 1/8 اینچی روی چرخ‌دنده‌های 3/32 اینچی قرار می‌گیرد، اما ممکن است بیش از حد آزاد باشد.
اما زنجیر 3/32 اینچی به هیچ عنوان روی چرخ‌دنده و سینی زنجیر 1/8 اینچی قرار نمی‌گیرد.
زنجیرهای 3/32 اینچ همان ابعاد زنجیرهای 6/7/8 سرعته را دارند. زنجیرهای مخصوص دنده معمولاً دارای پلیت‌های خارجی زاویه‌دار هستند تا عملکرد تغییر دنده را بهبود بخشند. علاوه بر این، زنجیرهای دوچرخه‌های برقی و قطعات مجاز دارای تقویت ویژه هستند تا فشار اضافی ناشی از موتور را در طولانی‌مدت تحمل کنند.

یک جایگزین برای زنجیر در دوچرخه‌های تک‌سرعته با خط زنجیر مستقیم، تسمه لاستیکی است. تسمه‌های محرک قیمت بالاتری دارند، اما دوام بیشتری داشته و عملکرد روان‌تری دارند.

زنجیر مناسب برای دوچرخه‌های ۹ سرعته و بالاتر

برای دوچرخه‌هایی با 9 دنده و بیشتر، عرض داخلی زنجیر همچنان 11/128 اینچ باقی می‌ماند، اما عرض خارجی آن با افزایش تعداد دنده‌ها کاهش می‌یابد. دلیل این امر این است که با افزایش تعداد چرخ‌دنده‌های خودرو عقب، زنجیری نازک‌تر و انعطاف‌پذیرتر مورد نیاز است.

در جدول زیر، کاهش عرض زنجیر با افزایش تعداد دنده‌ها مشخص شده است:

تعداد دنده‌ها / ابعاد خارجی / اندازه کلی (اینچ)

• زنجیر 9 سرعته / 6.7 میلی‌متر (SRAM PC-951) / 1/2 × 11/128
• زنجیر 10 سرعته / 5.9 میلی‌متر (Connex 10SG) / 1/2 × 11/128
• زنجیر 11 سرعته / 5.65 میلی‌متر (KMC X11SL) / 1/2 × 11/128
• زنجیر 12 سرعته / 5.15 میلی‌متر (Campagnolo Record 12s) / 1/2 × 1/128

با در نظر گرفتن این تفاوت‌ها، هنگام انتخاب زنجیر مناسب برای دوچرخه خود، حتماً تعداد دنده‌های خودرو عقب را بررسی کنید.

نحوه تمیز کردن و روغن‌کاری زنجیر دوچرخه

اگر از سیستم انتقال قدرت دوچرخه خود صدای تق‌تق یا جیرجیر می‌شنوید، به این معنی است که روان‌کاری زنجیر کافی نیست و زنجیر خشک کار می‌کند. این وضعیت باعث فرسودگی سریع سینی زنجیر، خودرو و خود زنجیر می‌شود.

بنابراین، نباید وقت را تلف کنید!

هرچه زودتر زنجیر دوچرخه خود را با روغن، موم مخصوص یا روان‌کننده خشک تمیز و روغن‌کاری کنید. بسیاری از دوچرخه‌سواران در مورد انتخاب بهترین روان‌کننده نظرات مختلفی دارند که در ادامه مزایا و معایب آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.

روش روغن‌کاری زنجیر دوچرخه

اکثر زنجیرهای دوچرخه در کارخانه با روغن ماشین‌کاری روان‌کاری می‌شوند. بنابراین، بهتر است قبل از استفاده از روان‌کننده جدید، زنجیر را تمیز کنید.

مراحل روغن‌کاری زنجیر دوچرخه:

تمیز کردن زنجیر:

• از یک پیچ‌گوشتی نازک برای جدا کردن هرگونه روان‌کننده اضافی و کثیفی بزرگ استفاده کنید.
• یک پارچه آغشته به پاک‌کننده روغنی نازک را دور زنجیر بپیچید و زنجیر را به سمت عقب بچرخانید.
• در صورت نیاز، این فرایند را چندین بار تکرار کنید تا زنجیر کاملاً تمیز شود.

استفاده از دستگاه پاک کننده زنجیر (اختیاری):

اگر می‌خواهید فرایند را راحت‌تر انجام دهید و دستانتان کثیف نشود، می‌توانید از دستگاه مخصوص تمیزکننده زنجیر استفاده کنید.
کافی است مایع تمیزکننده زنجیر را در دستگاه بریزید و آن را روی زنجیر نصب کنید.
برس‌های داخل دستگاه، زنجیر را کاملاً تمیز خواهند کرد.
پس از تمیز کردن کامل زنجیر، روغن جدید را مستقیماً روی زنجیر بزنید. روغن مخصوص زنجیر دوچرخه تقریباً در همه جا موجود است و روغن‌های تولیدکنندگان مختلف را می‌توان با هم ترکیب کرد.

روغن‌کاری زنجیر دوچرخه

حالا وقت آن رسیده که زنجیر دوچرخه‌تان را روغن‌کاری کنید. برای انجام این کار به درستی، ابتدا روغن را بر روی محل‌هایی که صفحات زنجیر هم‌پوشانی دارند و همچنین روی غلتک‌ها بمالید.

برای حفظ محیط زیست، پیشنهاد می‌کنیم فقط به اندازه لازم روغن استفاده کنید و از ریختن روغن اضافی خودداری کنید!

پس از روغن‌کاری قسمت قابل دسترس زنجیر، پدال را بچرخانید تا زنجیر حرکت کند و بقیه لینک‌ها نیز روغن‌کاری شوند.
برای اینکه روغن به خوبی جذب زنجیر شود، بهتر است اجازه دهید روغن شب تا صبح بماند. پیش از شروع رکاب زدن بعدی، یک پارچه تمیز بردارید، آن را دور زنجیر بپیچید و زنجیر را از داخل پارچه عبور دهید تا روغن اضافی از آن خارج شود.

تعویض زنجیر دوچرخه

مهم نیست چقدر از سیستم انتقال قدرت خود مراقبت می‌کنید؛ در نهایت زنجیر دوچرخه فرسوده خواهد شد و کش می‌آید. برای تشخیص این موضوع، می‌توانید از ابزار اندازه‌گیری زنجیر یا، اگر با ابزار دقیق آشنایی دارید، از کالیپر ورنیه استفاده کنید. سایر نشانه‌های واضح نیاز به تعویض سیستم انتقال قدرت شامل پریدن زنجیر یا بدتر شدن عملکرد تعویض دنده‌ها می‌شود.

برای باز کردن زنجیر دوچرخه و نصب زنجیر جدید، حداقل به ابزار زنجیر، انبردست ترکیبی و در صورت نیاز، انبردست‌های لینک مستر نیاز خواهید داشت.
پس از تعویض چرخ‌دنده‌ها (که معمولاً فرسوده شده‌اند) و سینی‌های زنجیر قدیمی، حالا باید زنجیر جدید را جایگزین کنید. این شامل نصب، برش و بستن زنجیر جدید می‌شود.

مراحل نصب زنجیر جدید

پس از اینکه زنجیر را به طول مناسب رساندید، انتهای چپ زنجیر را از طریق شانژمان عقب عبور دهید – از قرقره بالایی عبور کرده و سپس از قرقره پایینی از پشت عبور دهید – سپس زنجیر را ببندید و یک لینک مستر را در جهت حرکت نصب کنید. برای اتمام کار، پدال را بچرخانید تا لینک روی زنجیر استی قرار گیرد، سپس چرخ عقب را در جای خود ثابت نگه دارید و بر روی پدال فشار دهید. شما صدای کلیک واضحی خواهید شنید که نشان‌دهنده آماده شدن سیستم انتقال قدرت برای پیمودن مسافت‌های طولانی‌تر است.

این روش‌ها به شما کمک می‌کنند تا زنجیر دوچرخه‌تان را به درستی نگهداری کرده و تعویض کنید و از سیستم انتقال قدرت دوچرخه خود بیشترین بهره را ببرید.