دوچرخه
قطعات
پوشاک
لوازم جانبی
کمپینگ و سفر
لوازم الکترونیکی
سرویس و نگهداری
خدمات
کاوش
مهارت
تغذیه
گالری
نقد و بررسی
راهنمای خرید
تعمیر و نگهداری
سلامتی و تناسب اندام
فهرست مطالب
بایک فیتینگ
راهنمای جامع تنظیم دوچرخه
پیشگفتار
پس از انجام فرایند بایک فیتینگ، ما یک دفترچه مخصوص به شما ارائه می‌دهیم که شامل تمام اطلاعات، ارقام و تنظیماتی است که برای بهبود راحتی و کارایی دوچرخه‌تان اعمال شده است. این دفترچه به شما این امکان را می‌دهد که در آینده نیز تنظیمات دقیق دوچرخه‌تان را پیگیری کنید و در صورت نیاز، تغییرات لازم را خودتان اعمال کنید.
علاوه بر مقادیر دقیقی که توسط ما بر روی دوچرخه‌تان اعمال شده، در این راهنما تمامی توصیه‌هایی که برای بهبود وضعیت ارگونومیک شما و نحوه استفاده بهینه از دوچرخه نیاز است گنجانده شده است.
این دفترچه راهنما بایک فیتینگ که مطالعه خواهید نمود نه تنها به شما کمک می‌کند تا دوچرخه‌تان همیشه در بهترین وضعیت ممکن باشد، بلکه این امکان را فراهم می‌کند که خودتان آگاهانه تغییرات لازم را انجام دهید. ما معتقدیم که آگاهی از نحوه تنظیم و استفاده از دوچرخه، شما را به یک دوچرخه‌سوار حرفه‌ای‌تر تبدیل می‌کند.
ارتفاع زین (Saddle Height)
توصیه‌ای برای تغییر ارتفاع زین بر اساس زاویه زانو و زاویه پا در نقطه حداکثر کشیدگی زانو (MKE).
چرا ارتفاع زین باید مورد توجه قرار گیرد
تنظیم صحیح ارتفاع زین اولین و مهم‌ترین گام در راه‌اندازی صحیح دوچرخه است. اگر زین خیلی پایین باشد، پاها به‌صورت کارآمد عمل نمی‌کنند. از طرف دیگر، اگر زین خیلی بالا باشد، خطر آسیب‌دیدگی ناشی از کشیدگی بیش از حد زانوها وجود دارد.
چرا ارتفاع زین اهمیت دارد
این یکی از حیاتی‌ترین اندازه‌گیری‌ها برای داشتن یک تناسب صحیح و کارآمد با دوچرخه است، به دلایل زیر:
انتقال نیرو و بازدهی
وقتی ارتفاع زین به‌درستی تنظیم شده باشد، می‌توانید پای خود را بدون کشیدگی بیش از حد در طول ضربه پدال کاملاً باز کنید، که این امر امکان انتقال بهینه نیرو و پدال‌زدن کارآمد را فراهم می‌کند.
پیشگیری از آسیب
ارتفاع نادرست زین می‌تواند منجر به آسیب‌دیدگی شود. اگر زین بیش از حد بالا باشد، ممکن است زانوی شما بیش از حد کشیده شود یا مجبور شوید برای رسیدن به پدال در پایین‌ترین نقطه، لگن خود را بچرخانید، که این می‌تواند باعث مشکلاتی در ناحیه کمر و زانو شود. اگر زین خیلی پایین باشد، ممکن است زانوی خود را بیش از حد خم کنید که فشار زیادی به کشکک زانو وارد می‌کند.
راحتی
ارتفاع صحیح زین به راحتی کلی شما روی دوچرخه کمک می‌کند. اگر زین بیش از حد بالا یا پایین باشد، می‌تواند منجر به ناراحتی و عدم تعادل عضلانی شود. ارتفاع مناسب زین امکان پدال‌زدن راحت و مداوم را فراهم می‌کند.
درگیری عضلات
ارتفاع صحیح زین همچنین به درگیر شدن صحیح عضلات در طول ضربه پدال کمک می‌کند. اگر زین خیلی پایین باشد، عمدتاً از عضلات چهارسر ران استفاده خواهید کرد و خطر آسیب به زانو وجود دارد. اگر زین خیلی بالا باشد، ممکن است بیش از حد از عضلات همسترینگ و ساق پا استفاده کنید، که می‌تواند باعث کشیدگی عضلات شود.
نحوه تفسیر اطلاعات ارتفاع زین
الگوریتم بر اساس زاویه زانو و زاویه پا، ارتفاع بهینه زین را تعیین می‌کند. دوچرخه‌سوارانی که با پاشنه پایین (زاویه پای کم) پدال می‌زنند، توصیه می‌شود زاویه زانوی بالاتری نسبت به کسانی داشته باشند که با پنجه پا به سمت پایین (زاویه پای بالا) پدال می‌زنند.
نقاطی که پایین‌تر از محدوده قرار دارند نشان می‌دهند که زین شما بیش از حد پایین است و بازدهی لازم از پاهایتان را نمی‌گیرید. نقاط بالاتر از محدوده نیز به این معناست که زین بیش از حد بالا است و برای رسیدن به پدال باید بیش از حد کش بیایید، که خطر آسیب‌دیدگی دارد.
نحوه تغییر ارتفاع زین دوچرخه
برای تنظیم ارتفاع زین، معمولاً باید پیچ نگهدارنده لوله زین به بدنه دوچرخه را شل کرده، لوله زین را به سمت بالا یا پایین حرکت دهید و سپس پیچ را دوباره سفت کنید.
جلو/عقب بودن زین (Saddle Fore/Aft)
تغییر پیشنهادی در موقعیت جلو یا عقب زین، بر اساس زاویه لگن و فاصله زانو نسبت به پدال (Knee Over Pedal Distance).
چرا موقعیت زین باید مورد توجه قرار گیرد
دوچرخه شما طوری طراحی شده است که لگن شما باید تقریباً در راستای لوله زین قرار گیرد تا توزیع وزن به‌درستی انجام شده و کنترل بهینه‌ای داشته باشید. البته، دوچرخه‌های تایم‌تریال (TT) و ایرو (Aero) طراحی متفاوتی دارند، به‌طوری که در این نوع دوچرخه‌ها لگن باید جلوتر از لوله زین قرار گیرد.
چرا موقعیت زین اهمیت دارد
تعادل و کنترل
موقعیت مناسب زین از نظر جلو/عقب می‌تواند باعث توزیع یکنواخت وزن شما روی دوچرخه شود، و تعادلی مناسب بین چرخ جلو و عقب ایجاد کند. این تعادل باعث بهبود فرمان‌پذیری دوچرخه شده و حس پایداری و واکنش‌پذیری بیشتری به خصوص در هنگام سربالایی یا سرازیری به شما می‌دهد.
انتقال قدرت و بهره‌وری
زینی که بیش از حد به جلو باشد، می‌تواند توانایی شما در درگیر کردن عضلات سرینی (گلوتس) و همسترینگ را محدود کند، در حالی که این عضلات برای تولید قدرت اهمیت زیادی دارند. اگر زین بیش از حد عقب باشد، ممکن است بیش از حد به عضلات همسترینگ تکیه کنید و در نتیجه فشار اضافی به پایین کمر وارد شود. موقعیت صحیح زین به شما این امکان را می‌دهد که در تمام فازهای حرکت پدال، از تمام عضلات پا به شکل مؤثر استفاده کنید و بهره‌وری و توان خروجی شما افزایش یابد.
راحتی
موقعیت نادرست زین می‌تواند باعث ناراحتی در بخش‌های مختلفی از بدن شود، از جمله دست‌ها، شانه‌ها، پایین کمر و حتی زانوها. اگر خیلی به جلو باشید، ممکن است وزن زیادی روی دست‌ها و شانه‌ها وارد شود. اگر خیلی به عقب باشید، ممکن است مجبور به کشش بیش از حد به سمت فرمان شوید که این خود می‌تواند باعث ناراحتی در ناحیه کمر شود.
پیشگیری از آسیب
موقعیت نادرست زین می‌تواند باعث بروز آسیب‌های ناشی از استفاده بیش از حد شود، از جمله درد زانو، درد پایین کمر یا مشکلات گردن و شانه.
نحوه تفسیر اطلاعات موقعیت زین
الگوریتم اختصاصی ما با بررسی فاصله زانو نسبت به پدال و زاویه لگن، موقعیت بهینه زین از نظر جلو/عقب را تعیین می‌کند. جابه‌جایی زین به جلو یا عقب همچنین روی ارتفاع بهینه زین تأثیر می‌گذارد، بنابراین الگوریتم این دو مورد را به‌صورت همزمان در نظر می‌گیرد.
نقاطی که پایین‌تر از ناحیه توصیه‌شده قرار دارند، نشان‌دهنده آن هستند که شما بیش از حد عقب نشسته‌اید و این می‌تواند باعث وارد شدن وزن زیاد به چرخ عقب شود. نقاطی که بالاتر از ناحیه توصیه‌شده قرار دارند، نشان می‌دهند که شما بیش از حد جلو نشسته‌اید و این می‌تواند باعث وارد شدن وزن بیش از حد به دست‌ها و چرخ جلو شود.
نحوه تغییر موقعیت زین دوچرخه
اکثر زین‌های دوچرخه روی ریل‌های قابل تنظیم نصب شده‌اند. معمولاً باید پیچ‌هایی را که زین را به لوله زین متصل کرده‌اند شل کنید، زین را به جلو یا عقب روی ریل‌ها حرکت دهید، و سپس پیچ‌ها را دوباره محکم کنید.
نکته
تغییر در موقعیت بازوها و بالاتنه باید از طریق تغییر در کرپی فرمان (Handlebar Stem) انجام شود، نه با جابه‌جا کردن زین به جلو یا عقب.
وضعیت قرارگیری دوچرخه‌سوار (Rider Position)
تحلیلی از وضعیت قرارگیری دوچرخه‌سوار بر اساس زوایای تنه و شانه‌ها.
الگوریتم ما وضعیت سواری را به سه حالت تقسیم‌بندی می‌کند: ایستاده (Upright)، راحت (Relaxed) و تهاجمی (Aggressive).
چرا وضعیت دوچرخه‌سوار باید مورد توجه قرار گیرد
وضعیت بدن دوچرخه‌سوار نقش حیاتی در راحتی و آیرودینامیک ایفا می‌کند.
چرا وضعیت دوچرخه‌سوار اهمیت دارد
راحتی و استقامت
زاویه تنه و شانه‌ها تأثیر زیادی بر راحتی در حین دوچرخه‌سواری دارد. وضعیت بدنی نامناسب می‌تواند در طول زمان منجر به درد یا ناراحتی در گردن، شانه‌ها، کمر یا دست‌ها شود، و در نتیجه توانایی فرد برای حفظ تلاش و سرعت در مسیرهای طولانی کاهش یابد.
آیرودینامیک
وضعیت قسمت بالایی بدن می‌تواند تأثیر زیادی بر مقاومت آیرودینامیکی داشته باشد، که یکی از بزرگ‌ترین نیروهایی است که دوچرخه‌سوار باید بر آن غلبه کند، به‌ویژه در سرعت‌های بالا. زاویه پایین‌تر تنه (نزدیک‌تر به حالت افقی) و زاویه باریک‌تر شانه‌ها می‌توانند سطح جلویی بدن را که در معرض باد قرار دارد کاهش داده و آیرودینامیک را بهبود بخشند. البته این وضعیت باید با عواملی مانند راحتی و تولید توان متعادل شود.
تولید توان
زاویه تنه می‌تواند روی درگیر شدن گروه‌های عضلانی مختلف و میزان مؤثر بودن تولید قدرت تأثیر بگذارد. برای مثال، وضعیت تنه عمودتر می‌تواند به درگیری بیشتر عضلات سرینی (گلوتئال) کمک کند. با این حال، حالت‌های بیش از حد عمودی یا قوزکرده می‌توانند تنفس مؤثر را مختل کرده و در نتیجه تأمین اکسیژن به عضلات را کاهش دهند.
کنترل و پایداری
وضعیت بالاتنه می‌تواند بر هندلینگ (فرمان‌پذیری) و پایداری دوچرخه تأثیر بگذارد. حالت عمودی‌تر می‌تواند دید و کنترل بهتری فراهم کند، به‌ویژه در ترافیک یا مسیرهای فنی و دشوار.
نحوه تفسیر اطلاعات وضعیت دوچرخه‌سوار
سطح مهارت، انعطاف‌پذیری، اهداف فرد و نوع دوچرخه، تعیین‌کننده مناسب‌ترین نوع وضعیت قرارگیری هستند.
نقاطی که بالاتر از ناحیه توصیه‌شده قرار دارند، نشان می‌دهند که احتمالاً دست‌های شما تحت فشار یا محدودیت هستند و بهتر است فرمان را به سمت جلو جابجا کنید.
نقاطی که پایین‌تر از ناحیه توصیه‌شده هستند، نشان می‌دهند که احتمالاً بیش از حد به جلو کشیده شده‌اید و باید فرمان را به بدن نزدیک‌تر کنید.
نحوه تغییر وضعیت دوچرخه‌سوار
وضعیت قرارگیری دوچرخه‌سوار با موقعیت فرمان نسبت به زین کنترل می‌شود.
برای تغییر این وضعیت ممکن است لازم باشد از فضا‌دهنده (Spacer) برای بالا بردن کرپی فرمان استفاده کنید یا کرپی را با مدل بلندتر یا کوتاه‌تر تعویض نمایید.
نکته
وضعیت قرارگیری بدن تحت تأثیر تغییرات در ارتفاع زین و موقعیت جلو/عقب آن است. بنابراین، ابتدا باید موقعیت زین را تنظیم کنید و سپس سراغ تنظیم وضعیت سواری بروید.
از زین برای اصلاح وضعیت سواری استفاده نکنید.
زاویه زانو (Knee Angle)
زاویه‌ای که بین لگن، زانو و مچ پا در طول چرخه پدال‌زنی شکل می‌گیرد.
چرا زاویه زانو باید مورد توجه قرار گیرد
این زاویه یکی از اندازه‌گیری‌های کلیدی برای تنظیم صحیح ارتفاع زین است.
دو نقطه‌ای که معمولاً برای اندازه‌گیری این زاویه مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارت‌اند از:
- حداکثر کشیدگی زانو (که معمولاً در پایین‌ترین نقطه‌ی چرخه پدال‌زنی رخ می‌دهد)
- حداکثر خم‌شدگی زانو (که معمولاً در بالاترین نقطه‌ی چرخه پدال‌زنی رخ می‌دهد)
حداکثر کشیدگی زانو
حداکثر کشیدگی زانو (MKE) یا حداکثر زاویه زانو در پایین‌ترین نقطه از چرخه پدال‌زنی اندازه‌گیری می‌شود، زمانی که دسته‌پدال تقریباً هم‌راستا با لوله زین است، کمی پیش از رسیدن به پایین‌ترین نقطه پدال.
اگر مقدار MKE خیلی کم باشد، یعنی زین شما خیلی پایین است و پاهایتان به شکل مؤثری کار نمی‌کنند. اگر این زاویه بیش از حد زیاد باشد، یعنی زین بیش از حد بالا تنظیم شده و ممکن است خطر آسیب ناشی از بیش‌کشش زانو وجود داشته باشد.
محدوده‌ی مناسب برای MKE معمولاً بین ۱۳۸ تا ۱۵۰ درجه است.
حداکثر خم‌شدگی زانو
حداکثر خم‌شدگی زانو یا حداقل زاویه زانو در بالاترین نقطه چرخه پدال‌زنی اندازه‌گیری می‌شود.
اگر حداقل زاویه زانو بیش از حد کم باشد، زانو بیش از حد خم می‌شود و در آغاز پدال‌زنی فشار زیادی به آن وارد می‌شود.
زاویه حداقل زانو نباید کمتر از ۷۰ درجه باشد.
اگر ارتفاع زین به‌درستی تنظیم شده ولی زاویه حداقل زانو همچنان کم است، ممکن است لازم باشد طول دسته‌پدال (کرنک) کوتاه‌تر شود.
چرا زاویه زانو اهمیت دارد
انتقال نیرو و بازدهی
زاویه‌های بهینه زانو باعث می‌شوند نیرو به بهترین شکل به پدال منتقل شود.
اگر زاویه زانو در حالت کشیدگی خیلی صاف باشد، ممکن است بازده تولید نیرو کاهش یابد و فشار غیرضروری به مفصل زانو وارد شود.
از طرفی، اگر زانو بیش از حد خم باشد، دامنه حرکت محدود شده و بازده پدال‌زنی کاهش می‌یابد.
پیشگیری از آسیب
زاویه‌های مناسب زانو می‌توانند از آسیب‌های ناشی از استفاده بیش‌ازحد جلوگیری کنند.
زانوهایی که در حالت کشیدگی بیش از حد صاف هستند، ممکن است دچار مشکلاتی مانند تاندونیت کشکک زانو یا درد زانوی دوچرخه‌سوار شوند.
از سوی دیگر، زاویه‌های خیلی تند و فشرده می‌توانند باعث بروز مشکلات در ناحیه لگن و کمر شوند.
راحتی
زاویه‌های زانو که در بازه‌های توصیه‌شده قرار دارند، معمولاً برای اکثر دوچرخه‌سواران راحت‌ترند، مخصوصاً در مسافت‌های طولانی.
زاویه نامناسب زانو می‌تواند در حین یا بعد از دوچرخه‌سواری باعث ناراحتی یا درد شود.
درگیری عضلات
زاویه زانو همچنین بر نوع عضلات درگیر در دوچرخه‌سواری تأثیر می‌گذارد.
زاویه‌های مختلف باعث می‌شوند بار کاری بین عضلات چهارسر، همسترینگ، سرینی و ساق پا تقسیم شود.
نحوه تغییر زاویه زانو دوچرخه
برای تنظیم زاویه زانو، ممکن است لازم باشد ارتفاع زین، موقعیت افقی زین (جلو/عقب) یا حتی طول کرنک (دسته‌پدال) را تغییر دهید.
زاویه پا (Foot Angle)
زاویه پا نسبت به سطح زمین سنجیده می‌شود و این زاویه توسط پاشنه، انگشتان پا و یک خط افقی تشکیل می‌گردد.
چرا زاویه پا باید مورد توجه قرار گیرد
این اندازه‌گیری نقش مهمی در بیومکانیک دوچرخه‌سواری و عملکرد کلی دارد.
چرا زاویه پا اهمیت دارد
در ادامه چند دلیل برای اهمیت زاویه پا آورده شده است:
انتقال نیرو
زاویه مناسب پا می‌تواند انتقال نیروی پا به پدال را در طول حرکت پدال بهینه کند. این موضوع باعث افزایش بازده و کاهش خستگی در مسیرهای طولانی می‌شود.
راحتی
زاویه نامناسب پا می‌تواند منجر به ناراحتی یا حتی آسیب شود. اگر انگشتان پا بیش از حد به سمت بالا یا پایین زاویه داشته باشند، ممکن است باعث فشار به مچ پا، عضلات ساق، زانوها، و حتی لگن و پایین کمر شود.
پیشگیری از آسیب
زاویه پا می‌تواند بر هم‌راستایی مفاصل در هنگام پدال زدن تأثیر بگذارد و در نتیجه، خطر آسیب‌دیدگی را تحت تأثیر قرار دهد. زاویه بهینه پا می‌تواند خطر آسیب‌هایی مانند سندرم درد کشککی‌ران (patellofemoral) یا سندرم باند ایلیوتیبیال (IT band) را کاهش دهد.
بازدهی
بهینه‌سازی زاویه پا کمک می‌کند تا عضلات صحیح در زمان مناسب درگیر شوند و این موضوع می‌تواند بازده کلی دوچرخه‌سواری را افزایش دهد.
زاویه‌های معمول پا در موقعیت‌های مختلف پدال:
موقعیت ساعت ۱۲ (۰ درجه کرنک):
زاویه معمول پا بین ۲۰ تا ۳۵ درجه است. افزایش زاویه پایین بودن انگشتان پا (toe down) باعث می‌شود قسمت بالای حرکت پدال آسان‌تر شود، چرا که زانو به جلو حرکت می‌کند و آماده شروع حرکت رو به پایین می‌شود. کاهش این زاویه باعث خم شدن بیشتر لگن و زانوها می‌شود. دوچرخه‌سوارانی که مشکلات لگن یا زانو دارند، ممکن است ناخودآگاه از این حرکت خودداری کنند. اگر در این قسمت مشکل دارید، بهتر است به یک متخصص فیتینگ دوچرخه مراجعه کرده و کرنک‌های کوتاه‌تر را در نظر بگیرید.
موقعیت ساعت ۳ (۹۰ درجه کرنک):
زاویه معمول پا در این موقعیت بین ۰ تا ۱۵ درجه است. در این نقطه، دوچرخه‌سوار باید شروع به اعمال نیرو کند و پا باید به موقعیت مسطح‌تری برسد. اگر خارج از این بازه باشید، ممکن است مشکل از موقعیت قرارگیری کلیت (cleat) یا مشکلات مکانیکی در مچ یا پا باشد.
موقعیت ساعت ۶ (۱۸۰ درجه کرنک):
زاویه معمول پا بین ۵ تا ۲۰ درجه است. کمی پایین بودن انگشتان پا (toe down) به عبور راحت‌تر از پایین حرکت پدال کمک می‌کند، اما موقعیت مسطح‌تر می‌تواند به پایان رساندن ضربه نیرو کمک کند.
داشتن زاویه پایین انگشتان پا خیلی کم می‌تواند نشانه‌ای از پایین بودن زین یا جای‌گیری نامناسب کلیت باشد. در مقابل، زاویه خیلی زیاد ممکن است نشان‌دهنده بالا بودن زین یا جلو بودن بیش از حد کلیت باشد.
نحوه تغییر زاویه پا دوچرخه
زاویه پا تا حدی تحت تأثیر ارتفاع زین است، بنابراین پایین آوردن زین معمولاً باعث کاهش زاویه پا می‌شود و بالعکس.
اما این زاویه بیشتر تحت تأثیر تکنیک پدال زدن است. اصطلاحات «heel down» و «toe down» به تکنیک‌های مختلف پدال‌زدن و موقعیت پا در طول حرکت پدال اشاره دارند.
تکنیک پاشنه پایین (Heel Down):
در این سبک، که گاهی به آن «ankling» نیز می‌گویند، دوچرخه‌سوار حرکت رو به پایین را با پاشنه بالاتر از انگشتان پا آغاز می‌کند، سپس پاشنه را در میانه حرکت پایین‌تر از سطح انگشتان می‌آورد و در حرکت رو به بالا دوباره پاشنه را بالا می‌برد. این تکنیک می‌تواند طول مؤثر حرکت پدال را افزایش دهد و گروه‌های عضلانی متفاوتی را درگیر کند. این سبک به طور سنتی به عنوان روشی برای افزایش بازدهی پدال‌زنی آموزش داده می‌شد، اما شواهد درباره مؤثر بودن آن متفاوت است. برخی دوچرخه‌سواران، به‌ویژه در سربالایی، این سبک را راحت‌تر می‌دانند.
تکنیک انگشتان پایین (Toe Down):
در این روش، دوچرخه‌سوار در بیشتر طول حرکت پدال، انگشتان پا را به سمت پایین نگه می‌دارد. این تکنیک اغلب توسط سرعتی‌ها (sprinters) و کسانی که با دور بالا رکاب می‌زنند، استفاده می‌شود. برخی دوچرخه‌سواران معتقدند این روش اجازه می‌دهد تا نیرو را مؤثرتر منتقل کنند، به‌ویژه در مسیرهای کوتاه. با این حال، زاویه بسیار زیاد toe down ممکن است باعث فشار بیشتر روی عضلات ساق و تاندون آشیل شود.
نکته مهم:
بین دوچرخه‌سواران تفاوت قابل توجهی در تکنیک پدال‌زنی وجود دارد و هیچ‌کدام از سبک‌های heel down یا toe down به طور مطلق بهتر نیستند. مؤثرترین تکنیک بستگی به عواملی مانند آناتومی فرد، تنظیمات دوچرخه، سبک دوچرخه‌سواری و ترجیح شخصی دارد.
موقعیت خنثی پا، که پا تقریباً در سطحی یکنواخت در طول حرکت پدال قرار دارد، رایج‌ترین و معمولاً نقطه شروع خوبی برای اکثر دوچرخه‌سواران است. با این حال، کمی گرایش به پاشنه یا انگشتان می‌تواند به طور طبیعی بسته به بیومکانیک فردی و سبک پدال‌زنی رخ دهد.
اگر هنگام پدال زدن احساس ناراحتی می‌کنید، ممکن است ارزش داشته باشد با یک مربی کار کنید تا تکنیک پدال‌زنی شما ارزیابی و در صورت نیاز تنظیم شود.
زاویه تنه (Torso Angle)
زاویه‌ای است بین خط افقی و خطی که از باسن تا شانه کشیده می‌شود زمانی که دوچرخه‌سوار در وضعیت سواری قرار دارد.
چرا زاویه تنه باید مورد توجه قرار گیرد
زاویه تنه یکی از اندازه‌گیری‌های کلیدی است که بر راحتی و آیرودینامیک شما هنگام دوچرخه‌سواری تأثیر می‌گذارد.
چرا زاویه تنه اهمیت دارد
عواملی که باید در مورد زاویه تنه در نظر گرفته شوند:
راحتی
زاویه تنه عمودتر (زاویه بیشتر) می‌تواند برای بسیاری از دوچرخه‌سواران، به‌ویژه در مسافت‌های طولانی یا هنگام سواری با سرعت کم، راحت‌تر باشد. در مقابل، وضعیت تهاجمی‌تر با زاویه تنه کمتر می‌تواند باعث فشار بر ناحیه پایین کمر و گردن شود، مخصوصاً در طول زمان‌های طولانی.
توان خروجی (Power Output)
زاویه تنه می‌تواند بر کارایی تولید توان توسط دوچرخه‌سوار تأثیر بگذارد. در اینجا باید تعادلی دقیق برقرار شود؛ زیرا زاویه تنه کمتر (نزدیک‌تر به حالت موازی با زمین) می‌تواند وضعیت آیرودینامیکی‌تری ایجاد کرده و در شرایط مسابقه‌ای، پتانسیل توان خروجی بیشتری را فراهم کند. با این حال، پایین آمدن بیش از حد ممکن است تنفس را محدود کرده و در نتیجه توان خروجی را کاهش دهد. دوچرخه‌سواران کوهستان معمولاً وضعیت عمودتری را ترجیح می‌دهند که زاویه مفصل ران بازتری ایجاد کرده و امکان تولید حداکثر توان را فراهم می‌کند.
آیرودینامیک
هرچه زاویه تنه کمتر باشد، وضعیت آیرودینامیکی‌تر است؛ زیرا سطح مقطع جلویی کمتری در برابر باد قرار می‌گیرد. این ویژگی در تایم‌تریال‌ها، تریاتلون‌ها یا هر نوع دوچرخه‌سواری با سرعت بالا که کارایی آیرودینامیکی اهمیت زیادی دارد، سودمند است.
توزیع وزن
زاویه تنه همچنین بر نحوه توزیع وزن شما بر روی دوچرخه تأثیر می‌گذارد که می‌تواند کنترل، هندلینگ و مقدار وزنی که بین زین و فرمان تقسیم می‌شود را تحت تأثیر قرار دهد.
مهم است به خاطر داشته باشید که زاویه تنه ایده‌آل می‌تواند بسته به نوع دوچرخه‌سواری، ویژگی‌های بدنی دوچرخه‌سوار (مانند طول تنه، انعطاف‌پذیری، قدرت مرکزی بدن) و ترجیحات فردی در زمینه راحتی و عملکرد به‌طور قابل توجهی متفاوت باشد.
نحوه تغییر زاویه تنه
با تغییر ارتفاع زین، موقعیت جلو/عقب زین، یا وضعیت فرمان، می‌توان زاویه تنه را تغییر داد.
زاویه شانه (Shoulder Angle)
زاویه‌ای است بین تنه (تورس) و بازوی بالایی زمانی که دست‌ها روی فرمان قرار دارند.
زاویه شانه در دوچرخه‌های جاده‌ای زمانی اندازه‌گیری می‌شود که دست‌ها روی دسته ترمزها (hoods) قرار دارند و آرنج‌ها حدود ۱۵ درجه خم شده‌اند.
در دوچرخه‌هایی که دارای فرمان آیرودینامیک (aero bars) هستند، باید این فرمان‌ها به گونه‌ای قرار گیرند که ساعدهای دوچرخه‌سوار به صورت عمود بر نیروی وزنی که تحمل می‌کنند قرار بگیرند.
چرا زاویه شانه باید مورد توجه قرار گیرد
زاویه شانه (همراه با زاویه تنه) نقش حیاتی در راحتی و کارایی دوچرخه‌سواری ایفا می‌کند.
چرا زاویه شانه اهمیت دارد
عواملی که باید در مورد زاویه شانه در نظر گرفت:
راحتی
زاویه شانه بهینه می‌تواند از فشار اضافی روی عضلات شانه، گردن و قسمت بالایی کمر جلوگیری کند.
اگر زاویه بیش از حد باز باشد (دست‌ها خیلی جلو رفته باشند)، ممکن است باعث درد در شانه و گردن شود.
اگر زاویه بیش از حد بسته باشد (دست‌ها بیش از حد به بدن نزدیک باشند)، ممکن است موجب ناراحتی در قسمت بالایی کمر شده و کنترل دوچرخه را کاهش دهد.
کنترل
زاویه شانه‌ای که متناسب با بدن دوچرخه‌سوار باشد، به حفظ کنترل مناسب بر روی دوچرخه – به‌ویژه هنگام فرمان دادن، ترمز گرفتن و تعویض دنده – کمک می‌کند.
آیرودینامیک
زاویه شانه بر آیرودینامیک دوچرخه‌سوار نیز تأثیر می‌گذارد.
زاویه بازتر می‌تواند سطح مقطع جلویی بدن را افزایش داده و مقاومت باد را بیشتر کند.
وضعیت جمع‌شده‌تر ممکن است آیرودینامیک را بهبود دهد، اما نباید راحتی یا کنترل را فدای آن کرد.
توان خروجی
زاویه شانه همچنین می‌تواند به‌صورت غیرمستقیم بر توان خروجی تأثیر بگذارد.
وضعیت شانه‌ای راحت (تقریباً ۹۰ درجه) می‌تواند به دوچرخه‌سوار کمک کند تا برای مدت طولانی موقعیتی مؤثر و راحت حفظ کند و در نتیجه توان خروجی پایدارتری داشته باشد.
به یاد داشته باشید
این‌ها فقط دستورالعمل‌های کلی هستند. زاویه شانه ایده‌آل می‌تواند بسته به عوامل مختلفی همچون نوع دوچرخه، سبک سواری، ویژگی‌های بدنی فرد و میزان راحتی شخصی متفاوت باشد.
نحوه تغییر زاویه شانه
تغییر ارتفاع زین، موقعیت جلو/عقب زین یا جایگاه فرمان، باعث تغییر در زاویه شانه خواهد شد.
زاویه مچ پا (Ankle Angle)
زاویه‌ای است که بین زانو، مچ پا و پاشنه تشکیل می‌شود و نشان‌دهنده میزان خم‌شدگی رو به پایین (پلانتار فلکشن) یا رو به بالا (دورسی فلکشن) در مفصل مچ پا هنگام دوچرخه‌سواری است.
چرا زاویه مچ پا باید مورد توجه قرار گیرد
این زاویه یکی از جنبه‌های کلیدی در بیومکانیک دوچرخه‌سواری است و می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر راحتی، عملکرد و کاهش خطر آسیب‌دیدگی داشته باشد.
چرا زاویه مچ پا اهمیت دارد
انتقال نیرو
زاویه بهینه مچ پا کمک می‌کند تا نیرو به‌طور مؤثر از پا به پدال در طول حرکت پدال منتقل شود. این موضوع باعث افزایش کارایی در دوچرخه‌سواری و کاهش خستگی در مسافت‌های طولانی می‌شود.
راحتی
زاویه نامناسب مچ پا می‌تواند باعث ناراحتی یا حتی آسیب شود. برای مثال، اگر پا بیش از حد به سمت پایین (پلانتار فلکشن) یا بالا (دورسی فلکشن) زاویه داشته باشد، می‌تواند به مچ پا، عضلات ساق پا، زانوها و حتی ناحیه لگن و پایین کمر فشار وارد کند.
کارایی
زاویه مچ مناسب این امکان را فراهم می‌کند که عضلات مناسب در مراحل مختلف حرکت پدال فعال شوند و این باعث افزایش کلی کارایی دوچرخه‌سواری می‌شود.
در طول چرخه کامل پدال، این زاویه معمولاً نزدیک به ۱۸۰ درجه باقی می‌ماند و بهتر است که در بازه‌ای ۱۵ درجه‌ای نوسان داشته باشد.
زمانی که زاویه ۱۶۵ درجه است، پنجه پا حدود ۱۵ درجه به سمت پایین (پلانتار فلکشن) قرار دارد.
و زمانی که زاویه ۱۹۵ درجه است، پنجه پا حدود ۱۵ درجه به سمت بالا (دورسی فلکشن) قرار گرفته است.
هرچه دوچرخه‌سوار باتجربه‌تر و از نظر بدنی آماده‌تر باشد، میزان حرکت مچ پا نیز بیشتر خواهد بود.
در قسمت پایین حرکت پدال، زمانی که نیرو وارد می‌شود (موقعیت ساعت 3)، زاویه باید نزدیک به ۱۸۰ درجه باشد تا بیشترین توان تولید شود.
در پایین‌ترین نقطه حرکت (موقعیت ساعت 6)، زاویه معمولاً کمتر از 180 درجه است، زیرا پنجه پا برای تکمیل مرحله قدرت به سمت پایین اشاره دارد.
نحوه تغییر زاویه مچ پا
ارتفاع زین می‌تواند بر زاویه مچ پا تأثیر بگذارد. کاهش ارتفاع زین معمولاً زاویه مچ پا را در پایین‌ترین نقطه حرکت کاهش می‌دهد و افزایش آن نتیجه عکس دارد.
روش دیگر برای تغییر زاویه مچ پا، تکنیکی در پدال‌زنی به نام “ankling” است. در این روش، زاویه مچ پا در طول چرخه پدال به صورت کنترل‌شده تغییر می‌کند:
در مرحله پایین‌رفتن پدال (از ساعت 12تا 6): با حالتی خنثی یا کمی بالا (دورسی فلکشن) شروع کنید، هنگام فشار به پدال، پنجه پا را به سمت پایین حرکت دهید و در پایین‌ترین نقطه به حداکثر زاویه برسید.
در مرحله بالا آمدن پدال (از ساعت 6 تا 12): شروع به بالا بردن پنجه پا کنید و به وضعیت خنثی یا کمی بالا در بالای چرخه بازگردید.
این تکنیک به درگیر شدن گروه‌های عضلانی بیشتر کمک می‌کند و می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد.
البته دامنه حرکت و روش اجرای آن در افراد مختلف متفاوت است، بنابراین توصیه می‌شود با یک مربی دوچرخه‌سواری یا متخصص تنظیم دوچرخه مشورت شود.
زاویه لگن (Hip Angle)
زاویه‌ای است که بین مرکز زانو، لگن و شانه تشکیل می‌شود.
اصطلاح “زاویه لگن باز” (Open Hip Angle) به زاویه‌ای اشاره دارد که هنگام قرار گرفتن پدال در بالاترین نقطه چرخه (زمانی که زانو به قفسه سینه نزدیک‌تر است) ایجاد می‌شود.
در مقابل، “زاویه لگن بسته” (Closed Hip Angle) به زاویه‌ای گفته می‌شود که پدال در پایین‌ترین نقطه حرکت قرار دارد.
چرا زاویه لگن باید مورد توجه قرار گیرد
زاویه لگن تأثیر زیادی بر راحتی دوچرخه‌سوار، توان خروجی و ظرفیت هوازی دارد.
چرا زاویه لگن اهمیت دارد
توان خروجی
زاویه لگن باز تأثیر قابل توجهی بر میزان توان خروجی دارد. اگر زاویه لگن خیلی بسته باشد (یعنی قفسه سینه بیش از حد به ران‌ها نزدیک شود)، عضلات سرینی (گلوتئال) و چهارسر ران (کوادریسپس) نمی‌توانند به‌طور کامل درگیر شوند و این ممکن است توان خروجی را کاهش دهد.
تنفس
زاویه لگن بسته می‌تواند دیافراگم را تحت فشار قرار داده و تنفس را – به‌ویژه در شرایط فعالیت شدید – دشوار کند. در مقابل، زاویه لگن بازتر (یعنی زمانی که تنه نسبت به ران‌ها عمودتر است) به تنفس راحت‌تر کمک می‌کند.
راحتی
راحتی روی دوچرخه به‌شدت تحت تأثیر زاویه لگن باز است. اگر این زاویه خیلی بسته باشد، ممکن است باعث ناراحتی در ناحیه لگن و پایین کمر شود.
اگر زاویه بیش از حد باز باشد، ممکن است احساس کنید در هر بار رکاب زدن بیش از حد کشیده می‌شوید که این هم می‌تواند باعث ناراحتی و کاهش کارایی شود.
برای دوچرخه‌سواران تفریحی یا افرادی با انعطاف‌پذیری کمتر، زاویه لگن باز (در موقعیت ساعت ۱۲) بهتر است بیش از ۵۵ درجه باشد.
برای افراد باتجربه‌تر و با انعطاف بیشتر، این زاویه می‌تواند بین ۴۵ تا ۵۵ درجه نیز باشد.
نحوه تغییر زاویه لگن دوچرخه
ارتفاع زین
پایین آوردن زین باعث کوچکتر شدن زاویه لگن می‌شود (زانو به قفسه سینه نزدیک‌تر می‌شود).
در مقابل، بالا بردن زین زاویه را بازتر می‌کند.
موقعیت فرمان
قرار دادن فرمان در موقعیت تهاجمی‌تر (پایین‌تر و دورتر) باعث می‌شود سینه به زانو نزدیک‌تر شود و در نتیجه زاویه لگن کوچکتر شود.
طول دسته‌پدال (کرانک)
دسته‌پدال بلندتر باعث می‌شود زانو در بالاترین نقطه، بالاتر بیاید و زاویه لگن بسته‌تر شود.
استفاده از دسته‌پدال کوتاه‌تر، اثر معکوس دارد و زاویه لگن را بازتر می‌کند.
زاویه مؤثر زین (Effective Saddle Angle)
این زاویه بین مرکز براکت پایینی (Bottom Bracket یا BB)، لگن (محل نشستن دوچرخه‌سوار) و یک خط افقی اندازه‌گیری می‌شود.
چرا زاویه مؤثر زین باید مورد توجه قرار گیرد
این زاویه هم می‌تواند به عنوان نماینده‌ای برای زاویه لوله زین (Seat Tube Angle) عمل کند و هم موقعیت واقعی نشستن دوچرخه‌سوار را نشان دهد.
زاویه مؤثر زین نقش مهمی در تعیین ویژگی‌های هندلینگ (کنترل‌پذیری) دوچرخه و موقعیت دوچرخه‌سوار نسبت به پدال‌ها دارد.
چرا زاویه مؤثر زین اهمیت دارد
نوع دوچرخه
انواع مختلف دوچرخه‌ها دارای زاویه‌های متفاوتی برای لوله زین هستند.
برای مثال:
دوچرخه‌های جاده‌ای معمولاً زاویه لوله زین خوابیده‌تری دارند (زاویه کمتر عمودی).
دوچرخه‌های تایم‌تریال و تریاتلون معمولاً دارای زاویه‌ای تندتر هستند (زاویه بیشتر عمودی).
تغییر موقعیت زین:
با جابجا کردن زین به جلو یا عقب روی ریل‌ها می‌توان زاویه مؤثر زین را تا حدی تنظیم کرد.
البته باید توجه داشت که این کار سایر تنظیمات بایوفیت (مانند فاصله تا فرمان) را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد.
دوچرخه‌های تایم‌تریال و تریاتلون:
تنظیمات این نوع دوچرخه‌ها تفاوت زیادی با دوچرخه‌های جاده‌ای دارند.
هدف اصلی، رسیدن به موقعیت آیرودینامیک است که هم قابل حفظ در طول مسیر باشد و هم اجازه تولید توان مؤثر را بدهد.
در این حالت:
زین معمولاً بیشتر به جلو منتقل می‌شود.
دوچرخه‌سوار به نوک زین نزدیک‌تر می‌نشیند.
نتیجه این کار زاویه مؤثر زین تندتر (Steeper) است.
این موقعیت به چرخش لگن رو به جلو کمک می‌کند، در نتیجه تنه پایین می‌آید و بازوها و شانه‌ها به حالت افقی نزدیک‌تر می‌شوند — موقعیتی آیرودینامیک‌تر.
نحوه تغییر زاویه مؤثر زین دوچرخه
هرچند زاویه لوله زین در طراحی اولیه دوچرخه ثابت است، اما زاویه مؤثر را می‌توان از طریق جلو/عقب بردن زین (Saddle Fore/Aft) و تغییر موقعیت نشستن دوچرخه‌سوار روی زین تغییر داد.
نکته مهم:
همان‌طور که در بسیاری از تنظیمات دوچرخه وجود دارد، تغییر یک بخش می‌تواند بر دیگر بخش‌ها نیز تأثیر بگذارد. بنابراین هنگام تغییر این زاویه، حتماً به توصیه‌های مربوط به موقعیت جلو/عقب زین (Saddle Fore/Aft) نیز توجه کنید.
بایک فیتینگ
آنالیز دوچرخه سواری
سرویس و تعمیرات دوچرخه
اجزا بدنه
سیستم پیشران
سیستم دنده
سیستم ترمز
تایر و طوقه
توپی چرخ
سیستم تعلیق
ست کامل ترمز و دنده
ست کامل لباس
عینک
پوشاک سر
پوشاک بالا تنه
پوشاک پایین تنه
پوشاک دست
پوشاک پا
لباس بیس
